نعمت الله نصیری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ارتشبد نعمت الله نصیری رئیس
ساواک در ۱۲۸۹ در سنگسر
سمنان متولد شد. پدرش ،عمیدالممالک سالها نمایندگی
مجلس شورای ملی را در دوران رضاشاه بر عهده داشت. نصیری تحصیلات ابتدایی را در سمنان و دوره متوسطه را در مدرسه نظام تهران گذراند. در ۱۳۱۱ وارد دانشکده افسری شد و در این مکان با
محمدرضا پهلوی ولیعهد ایران هم کلاس گردید در ۱۳۱۳ با درجه ستوان دومی فارغ التحصیل شد. از این سال تا ۱۳۳۰ نصیری به سرعت مدارج نظامی را طی کرد و مشاغل زیر را در عهده تصدی گرفت.
فرماندهی ،گروهان فرماندهی دسته مسلسل سنگین معاونت دانشکده ،تکمیلی فرماندهی گروهان ۲ هنگ ۱۸ ،کرمان فرماندهی گردان مستقل سیرجان فرماندهی گردان پیاده دانشکده افسری فرماندهی دوره تکمیلی معاونت رسته پیاده دانشکده افسری ریاست ستاد دژبان مرکز فرماندهی دانشکده پیاده، فرماندهی هنگ آموزشی نصیری در ۱۳۳۰ با توصیه
حسین فردوست به شاه با درجه سرهنگی به فرماندهی
گارد جاویدان منصوب شد. او در این سمت در ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ فرمان شاه را برای انتصاب سرلشکر
فضل الله زاهدی به نخست وزیری و عزل دکتر
محمد مصدق در مقابل منزل مصدق به وی ابلاغ کرد؛ اما به دستور مصدق بازداشت و زندانی شد. با پیروزی
کودتا در ۲۸ مرداد نصیری از زندان آزاد شد و به درجه سرتیپی رسید. او که به شدت مورد حمایت شاه قرار داشت در ۱۳۳۷ به درجه سرلشکری و در مهر ۱۳۳۹ با حفظ سمت به معاونت آجودانی شاه منصوب شد او در این سمت ثروتی افسانه ای برای خود اندوخت. نصیری در ۱۴ آذر ۱۳۳۹ رئیس
شهربانی کل کشور شد و در روز ۲۸ مرداد سال ۱۳۴۱ به مناسبت کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که شاه آن را قیام ملی می نامید به درجه سپهبدی ارتقاء یافت. او که در جریان
قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ علاوه بر ریاست ،شهربانی فرمانداری نظامی تهران و حومه را نیز بر عهده داشت در سرکوب و کشتار مردم نقشی اساسی ایفا کرد.
در اول بهمن ۱۳۴۳ متعاقب ترور
حسنعلی منصور نخست وزیر و برکناری سرلشکر
حسن پاکروان از ریاست ساواک، نعمت الله نصیری جانشین او شد علت این انتصاب سابقه ای بود که نصیری در دوران تصدی ریاست شهربانی از خود برجای گذارده بود رواج خشونت در شهربانی رواج شکنجه به هنگام بازجویی متهمین انتصاب افراد سرکوبگر جنایت پیشه و بد سابقه در مصادر امور امنیتی از مهمترین ویژگی عملکرد نصیری در اداره شهربانی بود.
نصیری در ۱۳ مهر ۱۳۵۰ مقارن با برگزاری
جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی به درجه ارتشبدی رسید در دوران ریاست وی بر ساواک نقش این سازمان در سرکوب نارضایتیها و مخالفتهای مردمی شدید و موج بازداشت و شکنجه و قتل مخالفان شدت بی سابقه ای یافت. در این دوران چنان جو وحشت و اضطرابی در جامعه ایجاد شده بود که تصور میشد ساواک کلیه امور زندگی مردم ایران را زیر نظر دارد وی طی بازدیدهایش از
کمیته مشترک ضد خرابکاری در جریان ریزترین اعمال بازجویان و شکنجه گران قرار میگرفت ، به گفته ارتشبد حسین فردوست بر کنار کردن حسن پاکروان از ریاست ساواک و جایگزین کردن ارتشبد نعمت الله نصیری نتیجه وفاداری مطلق نصیری به شاه بود نصیری ساواک را به سرعت توسعه داد بر تعداد پرسنل عملیاتی آن افزود و به کمک
پرویز ثابتی مشهورترین عنصر امنیتی ساواک و سرلشکر
علی معتضد قائم مقام ساواک این سازمان را به قول فردوست به اوج قدرت و مرکز همه بند و بستهای سیاسی تبدیل کرد.
در تمام طول این سالها شاه از وی رضایت کامل داشت در دوران ریاست نصیری بر ساواک این سازمان بر تمام ارگانها و وزارتخانه ها و ادارات دولتی و بر تمام سطوح جامعه مسلط شد. نصیری ارتباط ساواک را با
موساد و
سیا سازمانهای اطلاعاتی اسرائیل و آمریکا تقویت کرد و ساواک را در طرحهای منطقه ای این سازمانها دخالت داد از جمله این دخالتها، فعال ساختن ساواک در شناسایی گروههای فلسطینی مخالف رژیم صهیونیستی و شناسایی احزاب و سازمانهای چپ و مارکسیستی در کشورهای منطقه خاورمیانه و نفوذ در آنها بود.
طرح کریستال که در ۱۳۴۵ و در دومین سال ریاست نصیری بر ساواک با همکاری موساد به اجرا گذارده شد و دو سازمان را در چارچوب سیاستهای رژیم صهیونیستی در کشورهای عرب مخالف اسرائیل فعال کرد نمونه ای از همین هم کاریهاست.
نصیری در دوران ریاست خود بر ساواک مأموران این سازمان را برای فراگیری دوره های آموزشی به اسرائیل فرستاد و پای مستشاران و مربیان اسرائیلی را به ایران باز کرد او مدرنترین دستگاههای فنی جهت سرکوبی مبارزین را به ایران منتقل کرد در سندی از لانه جاسوسی آمریکا در مورد عملکرد نصیری در دستگاه امنیتی شاه چنین گزارش شده است نصیری در زمینه مسائل امنیتی فردی محافظه کار است و ترجیح میدهد به جای رسوخ در میان گروههای مخالف و پی بردن به اهداف و روشهایشان آنان را یکباره سرکوب و نابود کند.
نصیری در سالهای فعالیت خود در شهربانی و ساواک با هیچکس مشورت نمیکرد و در برابر هیچکس جز شخص شاه پاسخگو نبود. او در این دو سازمان به فساد اداری و مالی شدیدی نیز مشغول بود دفتر کار نصیری در ساواک به یکی از مراکز انجام معاملات بزرگ اقتصادی تبدیل شده بود او در خرید و فروش املاک ساختمان سازی و معاملات کلان اقتصادی مشارکت داشت او در این سالها بیش از چهل مورد نشانهای داخلی و خارجی گرفت نصیری در بحبوحه انقلاب در ۱۶ خرداد ۱۳۵۷ از ریاست ساواک برکنار و در کابینه
جمشید آموزگار به عنوان سفیر راهی پاکستان شد عزل وی بخشی از طرح برکناریها و بازداشتهای صوری رجال بدسابقه بود که با هدف فریفتن افکار عمومی و فرو نشاندن خشم مردم صورت گرفت در این رابطه سرلشکر علی معتضد قائم مقام ساواک نیز از سمت خود برکنار و به عنوان سفیر ایران رهسپار سوریه .شد با این دو برکناری که با هدف فرو نشاندن اعتراضات مردمی صورت ،گرفت، ریاست ساواک به سپهبد ناصر مقدم واگذار شد نصیری با آغاز نخست وزیری ارتشبد
غلامرضا ازهاری به تهران فرا خوانده شد و همراه با تعدادی دیگر از رجال فعال در دوران حکومت پهلوی در نمایشی سیاسی و عوام فریبانه بازداشت و زندانی شد. نصیری تا زمان پیروزی انقلاب در
زندان جمشیدیه واقع در پادگان جمشیدیه به سر برد سپس با باز شدن در زندانها قصد فرار از کشور را داشت اما توسط مردم شناسایی و همراه با تعدادی از عوامل رژیم گذشته از جمله
غلامرضا نیک پی سپهبد
جعفرقلی صدری /
منصور روحانی / دکتر
شجاع الدین شیخ الاسلام زاده دکتر
منوچهر آزمون سالارجاف و چند تن دیگر دستگیر شد. نصیری در دادگاه انقلاب محاکمه و به اعدام محکوم شد و حکم صادره در مورد وی و چند تن دیگر از سران حکومت پهلوی در شامگاه ۲۶ بهمن ۱۳۵۷ به اجرا درآمد.
