داریوش فروهر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
داریوش فروهر دبیرکل
حزب ملت ایران ، وزیر کار دولت موقت در دوران نخست وزیری
مهدی بازرگان و یکی از داوطلبان اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری در بهمن ۱۳۵۸ بود. فروهر در هفتم دی ۱۳۰۷ در اصفهان متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در اصفهان گذراند پدرش صادق فروهر سرهنگ ارتش بود. با اشغال ایران توسط قوای
متفقین در شهریور ۱۳۲۰ سرهنگ فروهر به دلیل همکاری نکردن با اشغالگران از اصفهان به تهران تبعید شد و مدتی بعد به اتهام نافرمانی از دستورات و مخالفت با اشغالگران توسط ارتش انگلیس دستگیر و در زمستان ۱۳۲۱ش به اردوگاه اسیران جنگی در اراک منتقل و زندانی شد. داریوش فروهر تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان ایرانشهر تهران ادامه داد در این دوره با افکار سیاسی آشنا شد و به مبارزه با حکومت پهلوی گرایش پیدا کرد در ۱۳۲۷ش در رشته حقوق و علوم قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد. در آذر ۱۳۲۷ به عضویت «مکتب» یک گروه سیاسی ملی گرا درآمد. تعدادی از اعضای این گروه چند سال بعد
حزب پان ایرانیست را بنا نهادند. فروهر در انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی در بهمن ۱۳۲۸ از هواداران سرسخت مصدق و جبهه ملی بود او در پی فعالیتها و اقدامات سیاسی دانشجویی در فروردین ۱۳۲۹ برای نخستین بار بازداشت و مدتی زندانی شد.
پس از آزادی فعالیت سیاسی خود را در دانشگاه تهران با شدت ادامه داد و در آذر ۱۳۲۹ دوباره دستگیر و روانه زندان شد. در جریان
ملی شدن صنعت نفت به عنوان نماینده انتخابی دانشجویان دانشگاه تهران در ایجاد یک تشکل سیاسی دانشجویی نقش ایفا کرد. در نخستین تظاهرات دانشجویی در
میدان بهارستان به عنوان سخنگوی دانشجویان در حمایت از ملی شدن صنعت نفت سخن راند. با پایان حیات سیاسی گروه مکتب در اول آبان ۱۳۳۰ و تغییر در مبانی و مواضع ،گروهی حزب ملت ایران جایگزین آن شد و به تبع آن داریوش فروهر ابتدا عضو کمیته موقت رهبری و پس از چند ماه در ۱۷ دی ۱۳۳۰ با سازمان یافتن تشکیلات حزب، دبیرکل حزب ملت ایران شد. با وقوع
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ، دفتر حزب ملت ایران در میدان بهارستان مورد هجوم کودتاچیان قرار گرفت. در پی این هجوم دفتر حزب ویران و فروهر در این درگیری از ناحیه سر و صورت و دست و پا به شدت زخمی شد. فروهر بعد از کودتا به زندگی مخفی روی آورد و در مدت چهار ماه اولین دوره نشریه آرمان ملت ارگان حزب ملت ایران را با همکاری دوستانش تهیه تدوین و مخفیانه منتشر کرد. با پخش آرمان ملت فرمانداری نظامی تلاش خود را به کار برد تا از انتشار آن جلوگیری کند در نهایت ۱۰ دی ۱۳۳۲ آخرین محل اختفا که منزل یکی از دوستانش بود توسط همسایگان لو رفت و مأمورین با فرماندهی سرگرد مولوی از نظامیان وفادار شاه و یکی از عناصر فعال در اجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ فروهر را دستگیر و به زندان لشکر ۲ زرهی انتقال داد. او پس از گذران ۲۰۸ روز زندان بدون دادگاه در مرداد ۱۳۳۳ آزاد و بلافاصله با حکم فرمانداری به جزیره قشم
تبعید شد.
با انعقاد قرارداد کنسرسیوم نفتی معروف به امینی - پیچ در دولت زاهدی، فروهر از تبعید فرار کرده و به تهران آمد و چند تظاهرات پراکنده در اعتراض به قرارداد کنسرسیوم نفتی برپا نمود و در یکی از این تظاهرات دستگیر و زندانی شد قرارداد امینی - پیچ بین دولت ایران و چند شرکت نفتی غربی و اروپایی از طرف علی امینی و هوارد پیچ شد این قرارداد ادامه سیاستهای استعماری نفتی بعد از ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود که به قرارداد کنسرسیوم معروف شد. فروهر یکبار نیز در نوروز ۱۳۳۵ در اعتراض به شرکت ایران در عقد پیمان بغداد و نیز برگزاری انتخابات فرمایشی دوره نوزدهم مجلس شورای ملی دستگیر شد پیمان بغداد پیمانی امنیتی و دفاعی بود که در ۱۳۳۶ش میان دولتهای ،ایران ،عراق ترکیه و پاکستان با حضور رازآلود دولت انگلیس بسته شد و پس از خروج عراق از آن به
پیمان سنتو تغییر نام یافت. در جریان جنگ اعراب و اسرائیل در ۱۹۵۶م چند کشور اروپایی از جمله انگلیس و فرانسه در حمایت از اسرائیل، کانال سوئز را اشغال کردند. او در مخالفت با این قضیه سخنرانی کرد که در پی آن تحت تعقیب قرار گرفت و مدتی را مخفی شد.
در این مدت فروهر همراه با دیگر اعضای حزب با جمع آوری مطالب و مقالات سیاسی دوره دوم آرمان ملت را منتشر کرد پیگیریها و مراقبتهای مأمورین رژیم منجر به لو رفتن محل اختفای او و دستگیری اش در ۸ خرداد ۱۲۳۸ گردید پس از دستگیری به قرارگاه دژبان مرکز منتقل و در شرایط بد آب و هوایی در اتاقکی زیرشیروانی که محل عبور لوله های حرارتی بود حبس شد و هجده ماه را در این اتاقک سپری کرد و پس از هجده ماه
ارتشبد عبدالله هدایت آجودان مخصوص شاه اولین ارتشبد نظامی ایران در ملاقاتی که در همان اتاقک انجام شد از طرف شاه پیشنهاد خروج دائم از ایران را به او داد فروهر در پاسخ به شاه گفت من این زندان را به آزادی دور از وطن ترجیح میدهم بعد از گذشت دو ماه از این ملاقات برای مدت کوتاهی آزاد شد ولی دوباره دستگیر و تا ۲۵ فروردین ۱۳۴۰ در بازداشت ماند. او در این مدت کوتاه آزادی از سوی جبهه ملی نامزد نمایندگی مجلس شورای ملی شد، اما دستگیری دوباره به دلیل ادامه فعالیت سیاسی او را از شرکت در انتخابات مجلس بازداشت.
۶ بهمن ۱۳۴۲ محمدرضا پهلوی طرح اصول ششگانه
انقلاب سفید را به رفراندوم عمومی گذاشت فروهر چند تظاهرات پراکنده را در مخالفت با طرح انقلاب سفید شاه سازماندهی کرد که در اسفند ۱۳۴۱ دستگیر و زندانی شد فروهر هنگام وقوع
قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در زندان بود پس از رسیدن خبر کشتار مردم توسط رژیم شاه به زندان از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به نقطه عطف انقلاب و متحول کننده پیکارهای رهایی بخش «ملت ایران» یاد کرد. در ۳۰ شهریور ۱۳۴۳ همراه با تعدادی از اعضای جبهه ملی دستجمعی بازداشت و روانه زندان شد. در همین دوره از زندان در آبان ۱۳۴۳ با
سیدمصطفی خمینی فرزند ارشد امام خمینی در بند ۱۱ انفرادی
زندان قزل قلعه همبند شد. فروهر در بیان خاطراتش از فرزند امام خمینی به عنوان فردی جذاب با اعتماد به نفس بالا و دارای برخوردی صمیمانه با زندانیان از هر صنف و عقیده یاد کرد. همبند شدن فروهر با سید مصطفی خمینی در تغییر نگرش او به انقلاب و شناخت بیشتر از شخصیت امام خمینی نقش بسزایی داشت. در ۱۳۴۴ش فروهر برای چندمین بار پیاپی به دلیل ادامه فعالیتهای سیاسی دستگیر و با حکم دادگاه به سه سال زندان محکوم شد با اقدامات شاه در ۱۳۴۹ ش شیخ نشین بحرین در خلیج فارس از ایران جدا شد داریوش فروهر با انتشار اعلامیه شدیداللحنی نسبت به شاه این اقدام را محکوم کرد و آن را توطئه ای جدید علیه حاکمیت ملی ایران دانست با انتشار این اعلامیه در ۱۷ فروردین ۱۳۴۹ بازداشت شد و بلافاصله پس از بازداشت اعتصاب غذا کرد این اعتصاب غذا او را تا سر حد مرگ پیش برد او این بار بدون محاکمه و دادگاه به سه سال زندان محکوم شد و تا نوروز ۱۳۵۲ در زندان ماند سالهای ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۵ش به وکالت دادگستری پرداخت او از سالها قبل پروانه وکالت دادگستری را اخذ کرده بود ولی به دلیل فعالیتهای سیاسی و زندانهای پی در پی از پرداختن به شغل اصلی اش بازمانده بود در دوم آبان ۱۳۵۶ فروهر در مراسمی که به مناسبت تولد امام رضا (ع) برگزار شد در سخنرانی به درگذشت سیدمصطفی خمینی اشاره کرد و ضمن تسلیت به امام خمینی از دوران همبند بودن با فرزند امام در زندان قزل قلعه و ویژگیهای شخصیت وی سخن گفت.
فروهر در نماز عید فطر و راهپیمایی پرشکوه آن در ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ حضور داشت پس از آزادی آیت الله طالقانی در آبان ۱۳۵۷ فروهر در راهپیمایی که همراه با شاخه های گل از بازار تهران تا منزل آیت الله طالقانی برگزار شد با سخنرانی در پل چوبی تعیین نظام حکومتی را با برگزاری همه پرسی ملی پیشنهاد داد. در ۲۶ آبان ۱۳۵۷ به هنگام مصاحبه مطبوعاتی
کریم سنجابی که به تازگی از ملاقات با امام خمینی بازگشته بود توسط حکومت نظامی دستگیر شد او آخرین دوره زندان خود را در حکومت پهلوی به مدت ۲۶ روز سپری کرد و بلافاصله پس از آزادی از سوی جبهه ملی به عنوان سخنگوی این جبهه معرفی شد ۲۶ دی ۱۳۵۷ ۱۳۵۷ روزی که شاه از ایران فرار کرد برای اولین بار اجازه خروج از کشور را گرفت و برای ملاقات با امام خمینی به پاریس رفت و در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ همراه امام خمینی به ایران بازگشت. او بعدها درباره امام خمینی گفت :در طول سالهای فترت در دوره ستمشاهی همواره جزء کسانی بودم که برای رهایی از تنگناهای
استبداد زیر سلطه
استعمار چشم امید به این رهبر دوخته بودند.»
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷،
مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه شد و داریوش فروهر را به وزارت کار منصوب کرد. او در دوران کوتاه تصدی وزارت کار در دولت موقت انقلاب اسلامی توانست اقداماتی در تنظیم روابط کار به نفع کارگران انجام دهد او فعالیتهایی را برای راه اندازی دوباره کارگاهها و کارخانه هایی که در جریان اعتصابات سراسری مردمی و نیز فرار گسترده کارفرمایان از ایران تعطیل شده بودند به عمل آورد. از جمله اقدامات دوره وزارت فروهر میتوان به تأسیس صندوق وام بیکاری قانون بیمه بیکاری تعیین حداقل دستمزد کارگری و اجرای قانون تساوی تعطیلات کارمندی با کارگری اشاره کرد خرداد ۱۳۵۸ شصت و پنجمین کنفرانس بین المللی کار در ژنو برگزار شد و فروهر به نمایندگی از دولت ایران در آن شرکت کرد. پس از هفت ماه تصدی وزارت کار با ترمیم کابینه از این وزارتخانه کنار رفت و وزیر مشاور دولت موقت شد. در پی تحرکات گروهک های
کومله و دمکرات در کردستان و درگیری مسلحانه آنها با نیروهای انقلاب که منجر به آشوب در چند استان همجوار کشور گردید گروهی از اعضای دولت موقت در قالب هیئت حل اختلاف به کردستان اعزام شدند فروهر به همراه دیگر اعضای هیئت کوشش های زیادی برای حل این مناقشات انجام داد اما نتیجه مثبتی نداشت. در روزهای پایانی عمر دولت موقت فروهر از وزارت استعفا کرد و با کنار گذاشتن مشاغل دولتی دوباره به فعالیتهای سیاسی در مسیر اهداف حزبش روی آورد. بهمن ۱۳۵۸ اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران برگزار شد فروهر یکی از نامزدهای این انتخابات بود ولی انتخاب نشد. در سالهای اول پیروزی انقلاب اسلامی برخی گروههای سیاسی بنای ناسازگاری و مخالفت با انقلاب را پیشه خود کرده و با درگیری مسلحانه ایجاد آشوب و ترور دوران پرتنشی را رقم زدند دامنه این درگیریها در ۱۳۶۰ ش فروهر را نیز به خاطر افکار و عقاید سیاسی مخالف به کام خود کشید و او را مجبور به تحمل پنج ماه زندان کرد او سالهای بعد نیز افکار سیاسی خود را دنبال کرد تا اینکه در یکشنبه اول آذر ۱۳۷۷ به همراه همسرش پروانه اسکندری در منزل مسکونی خود واقع در خیابان هدایت تهران با ضربات چاقو به قتل رسید افرادی که فروهر و همسرش را به قتل رساندند مدتی بعد دستگیر و به عنوان گروه های خودسر وزارت اطلاعات معرفی شدند.
داریوش فروهر در ۱۳۴۰ با پروانه اسکندری ازدواج کرد که حاصل آن دو فرزند به نامهای پرستو و آرش است.
