تیمور بختیار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تیمور بختیار نخستین رئیس
سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) بود بختیار فرزند
فتح علی خان سردار معظم در سال ۱۲۹۳ ش در
اصفهان به دنیا آمد پدر بزرگش
لطفعلی خان مفخم از سران ایل بختیاری بود . در شش سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در اصفهان آغاز کرد در سال ۱۳۰۹ ش برای ادامه تحصیل راهی
بیروت شد. در آنجا دیپلم گرفت و زبان فرانسه را به خوبی آموخت در ۱۳۱۲ش برای ادامه تحصیل به
فرانسه رفت و وارد
دانشکده نظامی سن سیر شد دوره دانشکده را با درجه ممتاز به پایان رساند و در ۱۳۱۵ش با درجه ستوان دومی فارغ التحصیل شد و به ایران بازگشت بختیار در ۱۳۲۵ ش با درجه سرگردی وارد ارتش شد در همین سال هنگام حمله ارتش به آذربایجان فرمانده جنگ های چریکی برای حمله به آذربایجان شد و در سرکوب فرقه دمکرات زنجان و آذربایجان شرکت کرد پس از این حادثه یک سال ارشدیت گرفت.
تیمور بختیار در سال ۱۳۲۹ ش به درجه سرهنگی رسید و به ریاست ستاد لشکر گارد منصوب شد پس از انحلال لشکر گارد و تبدیل آن به سه تیپ مستقل بختیار فرمانده تیپ ۳ کوهستان شد و در فروردین ۱۳۳۲ برای مقابله با ابوالقاسم خان بختیاری به اصفهان رفت و او را شکست داد پس از این عملیات دکتر
محمد مصدق نخست وزیر بختیار را به فرماندهی تیپ مستقل زرهی کرمانشاه منصوب کرد اما بختیار به مصدق خیانت کرد و در ۲۶ مرداد ۱۳۳۲ برای ساقط کردن حکومت او اعلام آمادگی کرد و پس از آرایش نظامی در چند کیلومتری کرمانشاه اردو زد تا در صورت نیاز به تهران حمله کند ولی در ۲۸ مرداد تهران به تصرف کودتاچیان درآمد و نیازی به آمدن بختیار به تهران نشد. فردای آن روز ۲۹ مرداد ۱۳۳۲ پس از پیروزی کودتا بختیار به درجه سرتیپی رسید و پس از مدتی به تهران احضار و به فرماندهی لشکر تازه تأسیس دو زرهی منصوب شد.
بختیار در آبان ۱۳۳۲ در دادگاه دکتر محمد مصدق یکی از اعضای آن بود که حکم محکومیت مصدق را امضا کرد. او در ۶ دی همان سال با حفظ سمت فرماندهی لشکر دو زرهی به فرمانداری نظامی تهران منصوب شد بختیار در این سمت از خود شدت عمل زیادی نشان داد و با استفاده از افسران رکن دوم ستاد ارتش به دستگیری و سرکوب اعضای
حزب توده و
جبهه ملی و دیگر مخالفان پرداخت و در سال ۱۳۳۳ش موفق به کشف شبکه حزب توده در ارتش شد که عده ای از آنان اعدام و گروهی دیگر به زندان محکوم شدند. بختیار شکنجه جسمی و روحی را در بازداشت گاهها گسترش داد و از مشاوران آمریکایی در اداره امور فرمانداری نظامی تهران کمک گرفت در دوره فرمانداری نظامی بختیار موج دستگیری و اعدام مخالفان بالا گرفت؛
سید حسین فاطمی وزیر امور خارجه مصدق و سران فداییان اسلام اعدام شدند.
سید عبدالحسین واحدی از رهبران فداییان اسلام شخصاً توسط بختیار به شهادت رسید ولی علت کشته شدن او را تیرخوردن هنگام فرار اعلام کردند.
بختیار به پاس خدمات خود یک سال ارشدیت گرفت و در مهر ۱۳۳۵ به درجه سرلشکری رسید. در اسفند همان سال دولت
حسین علا لایحه تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) را برای تصویب به و
مجلس شورای ملی داد نمایندگان نیز آن را تصویب کردند. پیش از تشکیل ساواک بختیار در سفری به آمریکا با مقامات امنیتی آن کشور درباره تشکیل ساواک مشورت کرد و در حقیقت بنیان گذار ساواک در ایران تیمور بختیار بود. سال بعد دولت علا کناره گیری کرد و
منوچهر اقبال از سوی محمدرضا پهلوی به نخست وزیری برگزیده شد. اقبال در فروردین ۱۳۳۶ سرلشکر تیمور بختیار را به سمت معاون نخست وزیر و ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور منصوب کرد. سرلشکر بختیار در رأس این سازمان قدرت زیادی پیدا کرد. به طوری که کسی را قدرت و جرئت مقابله با او نبود قدرت و ثروت بختیار چنان فزونی یافت که او خود را برازنده نخست وزیری دید. او در سال ۱۳۳۷ش در سفری به آمریکا با
کرمیت روزولت افسر عملیات خاورمیانه سازمان سیا و
آلن دالس ، رئیس سیا (۱۹۵۳ - ۱۹۶۲م/ ۱۳۳۲ - ۱۳۴۱ش)، ملاقات و گفت و گو کرد و از آنان خواست برای کودتا علیه شاه به او کمک کنند ولی امریکایی ها با این درخواست مخالفت کردند. بختیار در اول مهر ۱۳۳۹ به درجه سپهبدی ارتقا یافت و همچنان در صدد گرفتن همه قدرت در ایران بود .
سال بعد با کناره گیری
جعفر شریف امامی ؛
علی امینی به نخست وزیری منصوب شد، بختیار در کابینه امینی نیز عهده دار سمت معاون نخست وزیر و رئیس ساواک بود ولی از همان ابتدا به امید رسیدن به قدرت بیشتر با برنامه های سیاسی و اقتصادی امینی مخالفت کرد چندی بعد به پیشنهاد امینی و موافقت شاه بختیار از ریاست ساواک برکنار شد و سرلشکر
حسن پاکروان جانشین او گردید. به گفته علی امینی تیمور بختیار هوای نخست وزیری در سر داشت و محمدرضا پهلوی از ترس بختیار به نخست وزیری امینی رضایت داد. بختیار در ۵ بهمن ۱۳۴۰ تهران را به مقصد اروپا ترک کرد بختیار در فرودگاه رم آشکارا مخالفت خود را با شاه و سیاست های علی امینی اعلام کرد شاه در اول مهرماه ۱۳۴۱ بختیار را بازنشسته اعلام کرد. بازنشستگی بختیار به او فهماند که دیگر در ایران جایگاهی ندارد در ایران پرونده هایی علیه تیمور بختیار تشکیل شد و او به قتل ،غارت فساد اخلاقی و شکنجه متهم شد در سال ۱۳۴۷ ش هیئتی به ریاست دادستان تهران به اروپا رفت و به استناد قانون استرداد ،مجرمین از دادگستری پاریس خواستار تحویل بختیار شد ولی بختیار
تابعیت کشور عراق را پذیرفته بود و امکان تحویل او میسر نبود به دنبال تیرگی روابط دولت ایران و عراق رهبران عراق از بختیار دعوت کردند به بغداد برود. بختیار میخواست از طریق لبنان به عراق برود ولی در فرودگاه بیروت به اتهام حمل غیر مجاز
اسلحه بازداشت شد در این هنگام دولت ایران با ارائه مدارک
قتل یک راننده تاکسی توسط بختیار به مقامات لبنانی از آنان خواست بختیار را برای محاکمه تحویل ایران دهند. ولی دوستان بختیار، خصوصاً همسرش، با پشتوانه مالی و جلب نظر مقامات لبنانی بختیار را نجات دادند دولت لبنان به او ۲۴ ساعت مهلت داد تا خاک آنجا را ترک کند او نیز بلافاصله در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۷ به عراق رفت و در
قصر السلام بغداد اقامت گزید. ایران نیز روابط خود را با لبنان قطع کرد. دولت ایران لایحه ای مبنی بر مصادره اموال بختیار به مجلس شورای ملی داد پس از تصویب مجلس شورای ملی و سنا در تیرماه ۱۳۴۷ اموال او در ایران که بالغ بر ۴/۵ میلیارد ریال بود مصادره شد
سپس دولت ایران پرونده بختیار را به دادرسی ارتش فرستاد و در شهریور ۱۳۴۸ دادگاه عالی شماره یک دادرسی ارتش به پرونده رسیدگی و غیاباً بختیار را به اعدام محکوم کرد. بختیار به دلیل موقعیت مذهبی ،عراق، تصمیم به جلب حمایت روحانیان مقیم آن کشور از جمله
امام خمینی گرفت و حتی یک بار به صورت ناشناس همراه استاندار ،نجف به دیدار امام رفت که در جلب حمایت ایشان موفق نشد. ساواک از ابتدای سال ۱۳۴۹ ش در تشکیلات و حتی منزل شخصی بختیار در بغداد نفوذ کرد و سرانجام موفق شد در ۲۱ مرداد ۱۳۴۹ در
دیاله یکی از شکارگاه های بغداد او را
ترور کند
