مفسد فی الارض

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

مفسد فی الارض اصطلاحی حقوقی _ فقهی است که در روزهای منجر به پیروزی انقلاب اسلامی بر سر زبانها افتاد و پس از پیروزی انقلاب گسترش یافت؛ بویژه آنکه گروهی از سردمداران حکومت پهلوی در دادگاه های انقلاب محاکمه و به عنوان «مفسد فی الارض» مجازات شدند.

«فساد»، ضد «صلاح» و به معنی تباه، نابودی و متلاشی شدن است؛ و در لغت به معنی خروج هر چیزی از اعتدال نیز معنا میدهد. افزودن عبارت «في الأرض» به «فساد» به این دلیل است که عمل انجام شده تعادل زندگی اجتماعی را از بین برده و زمین را برای ادامه زندگی انسان نامناسب می کند و مرتکب چنین جرمی را «مفسد فی الارض» نام نهاده اند. در آیات قرآن کریم، «افساد فی الارض» که اعمال «مفسدین في الارض» و مخالف روش پیامبران الهی است، در ردیف جنگ با خدا و پیامبر قرار داده شده و کیفر سختی برای آن در نظر گرفته شده است. افساد باب افعال از «قد يفسد» است و در بیش از چهل آیه از آیات قرآن کریم کلمات هم خانواده «فد» به کار رفته که نشانه اهمیت موضوع است؛ به طور صریح نیز، تعریف این جرم و حکم مجازات عاملین آن در آیه ۳۳ سوره مبارکه مائده آمده است.

از آنجا که پس از پیروزی انقلاب، مبارزه با فساد و افساد مورد توجه بنیانگذار جمهوری اسلامی و نظام تازه تأسیس اسلامی قرار گرفت، باب هفتم «قانون مجازات اسلامی» به بررسی و صدور حکم «افساد في الارض» و مرتکبین آن یعنی مفسدین فی الارض اختصاص یافت. ماده ۱۸۳ فصل هفتم قانون مجازات اسلامی، مفسد فی الارض را این گونه تعریف کرده است: «هرکس که برای ایجاد رعب و هراس و سلب آزادی و امنیت مردم دست به اسلحه ببرد، محارب و مفسد فی الارض می باشد.» براساس همین ماده قانونی، مجرمی که مفسد فی الارض بودن آن ثابت شده باشد، حکم اعدام برای وی صادر می شود.

فقيهان شیعه معتقدند «افساد فی الارض» در یکی از دو مورد زیر به اثبات می رسد ۱- انجام کاری که موجب بروز فساد گسترده در جامعه اسلامی شود. ۲- تکرار گناهان کبیره، پس از سه بار مجازات و تکرار مجدد آن.

در قوانین جمهوری اسلامی ایران بویژه در قانون مربوط به مبارزه با مواد مخدر؛ مبارزه با اعمال منافی عفت؛ اقدامات مسلحانه؛ اقدامات خراب کاری گسترده در بخشهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... این جرم قطعی دانسته شده و براساس موضوع و میزان جرایم مجرمین، مجازات آنان تعیین گردیده است. در کتابهای فقهی عالمان شیعه نیز به استناد آیات قرآن کریم (قتل، به دار آویختن، قطع دست و پای مخالف، نفی بلد تبعید ) از مجازات مربوط به مفسدين في الأرض یاد شده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، کسانی چون امیرعباس هویدا ، نخست وزیر رژیم پهلوی دوم، نعمت الله نصیری رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) و تنی چند از عوامل حکومت پهلوی، پس از اثبات مفسد فی الارض بودنشان به مجازات رسیدند.