شیمیایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به کار بردن سلاحهای شیمیایی از قبیل گازهای سمی و کشنده و مواد آتش زا در
جبهه و پشت جبهه برای کشتار نظامیان و غیرنظامیان و حتی نباتات و حیوانات را "جنگ شیمیایی" می گویند.
حکومت عراق در طول جنگ هشت ساله اش با ایران (۱۳۵۹ - ۱۳۶۷ ش)، بارها سلاح شیمیایی را بر ضد نیروهای نظامی، ساکنان روستاها و شهرهای مرزی ایران و تعداد بسیاری از مردم عرب و کرد عراق بویژه مردم
حلبچه به کار برد. سلاحهای شیمیایی برای نخستین بار در
جنگ جهانی اول ، توسط نیروهای آلمانی در ۲۲ آوریل ۱۹۱۵ و در مرز بلژیک به کار رفت. در این حمله شیمیایی که با به کارگیری ۱۶۸ تن گاز کلر به وسیله شش هزار سیلندر صورت گرفت، پنج هزار سرباز انگلیسی و فرانسوی از پای در آمدند. از آن پس این تاریخ روز تولد جنگ شیمیایی نام گرفت. به کارگیری سلاحهای شیمیایی از قبیل گاز خفه کننده، گاز سمی، وسایل پخش میکرب و باکتری، رسما در موافقت نامه ۱۹۲۵م ژنو ممنوع شد، اما با این حال امریکا در جنگ ویتنام و عراق در جنگ با ایران بارها از آن استفاده کردند.
استفاده عراق از سلاح شیمیایی به سالها پیش از آغاز جنگ با ایران باز می گردد. هشتم اردیبهشت ۱۳۵۳/ ۲۸ آوریل ۱۹۷۴ روزنامه ساندی تایمز نوشت: "گویین رابرتز ، روزنامه نگار انگلیسی به نقل از ماموران اطلاعاتی کردها، اعلام کرد که عراق در حملات خود کردها از گازهای سمی استفاده می کند. کردها نیز می گویند: این گازها در اردوگاه نظامی تاجی در غرب بغداد، در کرکوک و موصل انبار شده است. شش سال بعد، دولت جمهوری اسلامی ایران در نخستین ماه از شروع جنگ (روزهای آخر مهر ۱۳۵۹) در اعلامیه ای نسبت به استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی، میکربی و بیولوژیکی به سازمانهای بین المللی هشدار داد. پس از آن، در ۲۳ دی ۱۳۵۹، در پنجاه کیلومتری شهر ایلام، نیروهای ایرانی با گلوله های شیمیایی عراق مورد حمله قرار گرفتند و همزمان نیز در اهواز و دزفول، ارتش عراق از گاز اعصاب به کار برد. در
عملیات رمضان ،
عملیات والفجر دو و
عملیات الفجر چهار و
عملیات خیبر ، عراق از سلاح شیمیایی استفاده کرد. تنها در جزایر مجنون ۱۱۰۰ نفر مسموم شدند و هم زمان، منطقه مهران با هواپیما و توپخانه بمباران شیمیایی شد. در
عملیات بدر ، پنجاه بار؛
عملیات والفجر هشت ؛ هشت بار و
عملیات کربلای پنج ، پانزده بار حمله شیمیایی صورت گرفت که هر بار حدود هزار نفر مجروح و شهید بر جای گذاشته است.
از ۱۸ دی ۱۳۶۵ تا اسفند همان سال، ۵۶ مورد حمله شیمیایی ثبت شده است؛ در ۷ تیر ۱۳۶۶ شهر سردشت بمباران شیمیایی شد و ۱۳۰ نفر از مردم غیرنظامی شهید شدند و در ۱۳۶۶ش حدود پنجاه روستای مرزی کردنشین عراق به دست نیروهای این کشور بمباران شیمیایی گردید. وسیع ترین حمله شیمیایی عراق علیه مردم خود در روزهای ۲۶، ۲۷ و ۲۸ اسفند ۱۳۶۶ انجام شد. در این سه روز ارتش عراق شهر حلبچه این کشور را با یکی از مخوف ترین گازهای سمی - سیانید هیدروژن - بمباران کرد. حاصل این حمله پنج هزار کشته و هفت هزار مصدوم بود. وسعت فاجعه به اندازه ای بود که با فاجعه انفجار بمب اتم در
هیروشیما و
ناکازاکی ژاپن توسط آمریکا مقایسه گردید.
در طول جنگ تحمیلی، عراق ۲۵۲ بار از سلاح شیمیایی استفاده کرد که نتیجه آن پنجاه هزار مصدوم و بیش از هزار شهید است. واکنش سازمانها و رسانه های بین المللی نسبت به استفاده عراق از سلاح شیمیایی بسیار کند بود. پس از به کار گیری عراق از این سلاح در منطقه طلاییه و جزایر مجنون، به درخواست ایران، هیئت کارشناسی سازمان ملل متحد از منطقه بازدید کرد و استفاده عراق را از گازهای شیمیایی خردل و اعصاب تأیید کرد. با تلاشهای ایران و در پی گزارش کارشناسی، در ۲۱ مارس ۱۹۸۶ / اول فروردین ۱۳۶۵ از عراق به عنوان کاربرنده سلاح شیمایی نام برده شد. در ۱۴ می ۲۴/۱۹۸۷ اردیبهشت ۱۳۶۶، در بیانیه دیگری، استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی محکوم شد و سرانجام در
قطعنامه شماره ۶۲۰ سازمان ملل ، ایران به عنوان قربانی جنگ شناخته شد.
امریکا، اروپا و اسرائیل، عاملان اصلی تجهیز عراق به سلاح شیمیایی هستند. دهه ۱۹۸۰ م، یک شرکت انگلیسی حدود ده تن موادی که تنها برای تولید سلاح شیمیایی به کار می رود، در اختیار عراق قرار داد. فرانسه و آمریکا تأمین کننده عمده باکتری مرگبار سیاه زخم برای عراق بودند؛ حتی انستیتو پاستور فرانسه در آموزش نیروهای عراقی برای ساخت بمبهای شیمیایی مشارکت داشت. شرکتهای آلمانی، اتریشی، سوئدی، سوئیسی، اسرائیلی و هلندی نیز تجهیزات و مواد اولیه بسیاری در اختیار عراق قرار داده اند. هر چند ایالات متحده آمریکا به بهانه وجود سلاحهای کشتار جمعی در اسفند ۱۳۸۱ به عراق یورش برد، اما این سلاحها، پس از پایان جنگ تحمیلی و با نظارت بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل از بین رفت و با نابودی این سلاحها، ترس حامیان اصلی صدام از استفاده این سلاحها علیه خودشان فرو نشست. پس از گذشت بیش از شانزده سال از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، آثار حملات شیمیایی عراق هنوز باقی است. در مناطق مرزی ایران و عراق کودکانی با معلولیت ذهنی و جسمی به دنیا می آیند که پدران و مادرانشان در معرض این حملات بوده اند و جانبازان شیمیایی بسیاری در گوشه و کنار کشور با آثار و زخمهای به جای مانده از حملات شیمیایی عراق دست و پنجه نرم می کنند و هر از گاهی خبر شهادت یکی از آنان از رسانه های عمومی پخش می شود.
شهرداری تهران برای یادآوری خاطره تلخ کمکهای آلمان به تجهیز شیمیایی عراق، لوح یادبود مجروحان شیمیایی ایران را در مقابل سفارت آلمان در تهران نصب کرده است.
