جعفر بن محمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جعفر بن محمد معروف به امام جعفر صادق(ع) (۸۳-۱۴۸ق)، ششمین امام شیعیان امامی و پنجمین امام اسماعیلیه . او به مدت ۳۴ سال (۱۱۴ تا ۱۴۸ق) امامت شیعیان را بر عهده داشت که با خلافت پنج خلیفه آخر اموی یعنی از
هشام بن عبدالملک به بعد و دو خلیفه نخست عباسی
سفاح و
منصور دوانیقی هم‌زمان بود. امام صادق(ع) به جهت ضعف حکومت اموی، فعالیت علمی بسیار بیشتری نسبت به دیگر امامان شیعه داشت. شمار شاگردان و راویان او را ۴۰۰۰ نفر دانسته‌اند. بیشتر روایات اهل بیت(ع)، از امام صادق است و از این‌رو مذهب شیعه امامی را مذهب جعفری نیز می‌خوانند.
امام صادق در میان پیشوایان فقهی اهل سنت نیز جایگاه بالایی دارد.
ابوحنیفه و
مالک بن انس از او روایت کرده‌اند. ابوحنیفه او را عالم‌ترین فرد در میان مسلمانان دانسته است. امام صادق با وجود ضعف حکومت اموی و درخواست شیعیان، برضد حکومت قیام نکرد. او درخواست‌های
ابومسلم خراسانی و
ابوسلمه را برای برعهده‌گرفتن خلافت رد کرد. امام صادق (ع) در قیام عمویش
زید بن علی شرکت نکرد و شیعیان را نیز از قیام پرهیز می‌داد؛ بااین‌همه روابط حسنه‌ای با حاکمان زمان خود نداشت. او به جهت فشارهای سیاسی حکومت‌های اموی و عباسی از روش تقیه استفاده می‌کرد و به یارانش نیز چنین توصیه می‌کرد.
امام صادق(ع) به‌منظور ارتباط بیشتر با شیعیان، پاسخ به سؤالات شرعی آنها، دریافت وجوه شرعی و رسیدگی به مشکلات شیعیان، سازمان وکالت را تشکیل داد. فعالیت این سازمان در زمان امامان بعد گسترش پیدا کرد و در
غیبت صغرا به اوج رسید. در زمان او فعالیت غالیان گسترش یافت. وی با اندیشه غُلُوّ به شدت برخورد و غالیان را کافر و مشرک معرفی کرد.
در برخی منابع آمده است امام صادق(ع) به علت احضار حکومت، به
عراق سفر کرده و به
کربلا ،
نجف و
کوفه رفته است. وی قبر
امام علی (ع) را که تا پیش از آن پنهان بود، به یارانش نشان داد. برخی از علماء شیعه معتقدند که امام صادق(ع) به دستور
منصور دوانیقی و بر اثر مسمومیت شهید شده است. برطبق منابع روایی شیعه، وی
امام کاظم (ع) را به عنوان امام بعد از خود به اصحابش شناسانده بود؛ اما به‌منظور حفظ جان وی، پنج نفر، از جمله منصور خلیفه عباسی را وصی خود معرفی کرد. پس از شهادت امام صادق(ع) فرقه‌های مختلفی در شیعه شکل گرفت که
اسماعیلیه ،
فَطَحیه و
ناووسیه از آن جمله‌اند.
از هشتصد کتاب درباره امام صادق(ع) نام برده‌اند که کتاب‌های
اخبار الصادق مع ابی حنیفه و
اخبار الصادق مع المنصور از محمد بن وهبان دبیلی (قرن ۴) از قدیمی‌ترین آنها است. برخی دیگر از کتاب‌ها درباره امام صادق(ع) عبارت است از:زندگانی امام صادق جعفر بن محمد(ع) نوشته سید جعفر شهیدی، الامام الصادق(ع) و المذاهب الاربعة نوشته اسد حیدر، پیشوای صادق از
سیدعلی خامنه‌ای و موسوعة الإمام الصادق، تألیف باقر شریف قَرَشی.
