ثریا اسفندیاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثریا اسفندیاری بختیاری دومین همسر
محمدرضا پهلوی ؛ شاه ایران بود که نزدیک به هفت سال در دربار ایران دوام آورد. او پس از
فوزیه و پیش از
فرح دیبا در ایران عنوان ملکه را به خود اختصاص داده بود. ثریا اسفندیاری بختیاری در اول تیر ۱۳۱۱ در
بیمارستان میسیونرهای انگلیسی در اصفهان متولد شد. پدرش خلیل فرزند اسفندیار سردار اسعد بختیاری بود ،خلیل زمانی که در آلمان رشته حقوق و اقتصاد سیاسی میخواند با
اوا کارل (Eva Karl) ازدواج کرد. اوا خود متولد سن پترزبورگ پایتخت دولت روسیه تزاری بود و پیش از شروع
جنگ اول جهانی به همراه خانواده اش به آلمان بازگشته بود. خلیل پس از پایان تحصیلاتش به همراه اوا به ایران آمد و شش سال از ازدواج آن دو میگذشت که ثریا به دنیا آمد وضعیت نامطلوب بهداشتی در ایران و شیوع بیماری های پوستی و آبله اوا را بر آن داشت تا کودک ده ماهه اش را برای دوری از خطر بیماری به برلین ببرد اما چهار سال بعد دوباره به اصفهان بازگشتند خلیل اکنون معاون هنرستانی در اصفهان بود ثریا ابتدا در
مدرسه مادام الی منتال (Mme Elli Mental همراه گروهی از کودکان آلمانی درس میخواند او دوران تحصیلات ابتدایی خود را در
مدرسه بهشت آیین اصفهان سپری کرد و تا کلاس چهارم متوسطه در این شهر بود. سپس در فروردین ۱۳۲۵ ، خانواده بختیاری به سوئیس مهاجرت کردند و در شهر زوریخ ساکن شدند ثریا ابتدا به مدرسه شبانه روزی دخترانه مونترو ( Montreux) رفت و یک سال بعد به لاروزه La Rose در لوزان منتقل شد و در ۱۳۲۹ برای ادامه تحصیلات به لندن رفت پس از طلاق فوزیه - نخستین همسر محمدرضا پهلوی که خواهر
ملک فاروق پادشاه مصر بود - در مهر ۱۳۲۷، شاه ایران در صدد یافتن همسر تازه ای برای خود بود اما او از میان دهها دختری که برایش در نظر گرفته بودند، هیچ یک را نمی پسندید تا اینکه حضور ثریا در اروپا و اوصافی که از او برمی شمردند.
محمدرضا را بر آن داشت تا خواهرش شمس را برای دیدار ثریا به لندن بفرستد شمس او را پسندید و ترتیب ملاقات او با برادرش را در پاریس داد محمدرضا نیز با دیدن ،ثریا موافقت خود را برای ازدواج با او اعلام .کرد از آن پس موضوع ازدواج دوم محمدرضا در ایران برسر زبانها افتاد ثریا به تهران آمد و در مجلسی خصوصی رسما از او خواستگاری شد. در مهر ۱۳۲۹ دربار ایران در اعلامیه ای خبر نامزدی محمدرضا پهلوی با ثریا اسفندیاری بختیاری را به اطلاع مردم ایران رساند و در بهمن همان سال مراسم عقد آن دو در
کاخ مرمر تهران برگزار شد و ثریا با مهریه ای شامل یک جلد کلام الله مجید یک عدد نیم تاج برلیان یک گلوبند برلیان و پنج میلیون ریال وجه نقد رایج کشور به عقد محمدرضا پهلوی درآمد و از آن هنگام به عنوان ملکه ایران شناخته شد.
ورود ثریا به دربار پادشاه ایران با حوادث متعددی همراه بود. در آن سال نفت ایران ملی شد و با روی کار آمدن دولت
محمد مصدق به عنوان نخست وزیر ایران دستخوش تحولات شگرفی شد. ثریا که روحیه ای به دور از سیاست داشت و به امور اجتماعی علاقه زیادی نشان می داد با تأسیس جمعیت خیریه ثریا پهلوی خود را از امور سیاسی کنار کشید او همواره در ناملایمات از شاه میخواست که سلطنت را رها کرده و در گوشه ای از اروپا به کشاورزی بپردازند. ثریا به محمدرضا گفته بود که او را به عنوان یک شوهر میخواهد نه یک پادشاه. در مرداد ماه ۱۳۳۲ که موضوع برکناری مصدق مطرح شده بود و کشورهای حامی شاه قصد کودتایی علیه مصدق داشتند ثریا نیز به همراه شاه از
رامسر به عراق و از آنجا به رم گریخت و پس از کودتای امریکایی - انگلیسی ۲۸ مرداد چندی پس از محمدرضا به ایران بازگشت یک سال بعد در ۱۳۳۳ ،ش
علیرضا پهلوی برادر تنی محمدرضا براثر سانحه هوایی جان باخت از او تا پیش از این به عنوان جانشین محمدرضا نام برده می شد با مرگ علیرضا شاه به طور جدی در فکر جانشینی برای خود افتاد ثریا تا آن زمان نتوانسته بود فرزندی به دنیا آورد از آن پس موضوع درمان ثریا مطرح شد چه زنان دربار ایران بویژه ،
اشرف پهلوی خواهر دوقلوی شاه بیش از همه برادرش را برای بچه دار شدن تحت فشار گذاشته و با تحریکات ،خود ملکه ایران را در رنج انداخته بود. این در حالی بود که ثریا توانسته بود از قدرت و نفوذ خاندان پهلوی بر همسرش بکاهد.
درمان آنان با استفاده از پزشکان متخصص خارجی آغاز شد و حتی یک بار در ۱۹۵۵م / ۱۳۳۴ ش شاه و ثریا در سفری غیررسمی به ،امریکا در مرکز پزشکی پرستاریان Prespetarian) تحت انواع آزمایشهای پزشکی قرار گرفتند اما پزشکان به آنان توصیه کردند که باید صبر کنند. در سال ۱۳۳۷ ش شاه امید خود را به بچه دار شدن همسرش از دست داد. از این رو در دی ماه ۱۳۳۷ ثریا به سن موریس سوئیس رفت و در ۲۴ اسفند همان سال خبر طلاق آن دو منتشر شد. شاه در نطقی رادیویی به همین مناسبت اعلام کرد که تصمیم گرفته است مصالح مملکتی را بر علایق شخصی خود مقدم بدارد در طلاق نامه ای که در آلمان توسط دکتر
محمد علی هدایتی وزیر دادگستری و سرلشکر
نعمت الله نصیری فرمانده گارد سلطنتی ایران به ثریا تسلیم شد شرایط زیادی قید شده بود از جمله حقوق ماهیانه سیصد هزار ریال و عنوان
والاحضرت و حق استفاده از گذرنامه سیاسی. از آن پس ثریا در اروپا زندگی خود را در سرگردانی آغاز کرد او از این کشور به آن کشور می رفت و همواره سوژه ای مطرح نزد خبرنگاران مطبوعات اروپایی بود
ثریا مدتی به هنرپیشگی در سینما روی آورد و در دو فیلم سینمایی از جمله فیلم سه چهره یک زن ساخته بولونینی نیز بازی کرد اما از آنجا که نتوانسته بود در این راه موفقیتی کسب کند از این کار کناره گرفت. او چند بار قصد ازدواج با هنرپیشگان معروف اروپایی و امریکایی داشت که هر بار بی نتیجه میماند. او مدتی نیز به همسری
فرانکو ایندو وینا کارگردان ایتالیایی درآمد که زندگی مشترک آنان با مرگ فرانکو براثر سانحه هوایی خاتمه یافت.
در خاطرات
اسدالله علم وزیر دربار محمدرضا آمده است که ثریا در سال ۱۳۵۴ ش در نامه ای از شاه خواسته بود که آپارتمانی در پاریس برایش خریداری کند و شاه نیز با این خواسته او موافقت کرده بود یک سال بعد نیز در آبان ۱۳۵۵ تقاضای مستمری ماهیانه به مبلغ شش تا هفت هزار دلار کرده بود که این بار شاه از او به خشم آمده بود شاه اگرچه اندکی پس از طلاق ،ثریا با فرح دیبا در آذر ۱۳۳۸ ازدواج کرد اما همچنان به ثریا علاقه نشان می داد حتی گفته شده است در زمانی که محمدرضا پهلوی پس از فرار از ایران روزهای آخر عمر خود را در سال ۱۳۵۹ ش در قاهره سپری میکرد ثریا نامه ای محرمانه برای او فرستاده بود که از محتوای آن اطلاعی در دست نیست با این ،حال ثریا اسفندیاری پس از ترک ایران در ۱۳۳۷ ،ش هرگز به ایران بازنگشت و سرانجام در سوم آبان ۱۳۸۰ جسد او توسط یکی از نزدیکانش در آپارتمانش در پاریس به دست آمد.
