رود کرخه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کرخه نام رودی است که در غرب و جنوب غربی ایران جاری است و بعد از رود کارون، طولانی ترین رود
استان خوزستان و بعد از کارون و دز، پر اب ترین رود کشور است. سرچشمه اصلی این رود، کوههای الوند در سلسله جبال زاگرس و دارای سرشاخه هایی به نامهای گاماسیاب ان نهاوند همدان، قره سو از کرمانشاه، چارداول از اسلام آباد غرب و کشکان از خرم آباد است. علت نام گذاری این رود به دلیل وجود شهری به نام کرخه در آن منطقه که شهری کوچک و آباد بوده است. رود کرخه در مسیر خود از استانهای کرمانشاه، لرستان، ایلام و خوزستان می گذرد و از سرچشمه تا مرز ایران و عراق در خوزستان، حدود ۹۰۰ کیلومتر را طی می کند. عرض این رود بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ متر متغیر است و پس از ورود به استان خوزستان، در منطقه حمیدیه به سمت غرب تغییر مسیر داده با مشروب کردن دشت آزادگان و عبور از شمال سوسنگرد و بستان، در نزدیکی چزابه به هورالعظیم می ریزد. در محل آب پخش حمیدیه، شاخه ای از این رود جدا می شود و در جهت جنوب غرب پیچ و خمهای متعدد یافته، به طرف هویزه میرود و سرانجام به هورالهویزه میریزد که به آن کرخه کور (نور) می گویند. استرابون از مورخان دوره باستان، این رود را «خواسپ» نامیده و می گوید که خواسپ از حوالی شوش میگذرد و با اوله اوس (کارون) و دجله به دریاچه ای وارد میشوند و سپس به دریا می ریزند.
رود کرخه در جریان هجوم سراسری عراق به ایران، عامل بازدارنده مهمی برای پیشروی لشکر یک مکانیزه و لشکرهای ۹ و ۱۰ زرهی ارتش متجاوز آن کشور بود. آنان سعی می کردند که از دو نقطه این رود عبور کنند؛ یکی منطقه سبحانیه که در این منطقه نیروهای عراقی دوبار پل زده و سربازان خود را وارد سوسنگرد کرده بودند، ولی در هر دو حمله شکست خوردند؛ و دیگری منطقه ابوچلاچ که در این منطقه هم به ساخت پل پرداختند. در مقابل، نیروهای جمهوری اسلامی ایران نیز از آب این رود برای جلوگیری از پیشروی نیروهای دشمن بهره گرفتند منطقه جنوب جاده حمیدیه - سوسنگرد و حد فاصل روستای هوفل و در تا سید خلف، با عملیات آب اندازی، نه تنها پیشروی دشمن را سد کردند، بلکه در مناطقی، آنان را مجبور به عقب نشینی نمودند. کرخه کور نیز یکی دیگر از محورهای تجاوز ارتش عراق بود. دشمن در هفته اول تهاجم خود توانست به کرخه کور دست یابد و سپس با عبور از آن، در ۸ مهر ۱۳۵۹ خود را به جاده حمیدیه ـ سوسنگرد برساند و با قطع این جاده، موقعیت اهواز و سوسنگرد را به خطر اندازد. اما با علمیاتی که نیروهای جمهوری اسلامی ایران تحت عنوان «غیوراصلی» در ۹ مهر ۱۳۵۹ علیه دشمن انجام دادند، دشمن مجبور شد که حدود ۴ کیلومتر عقب نشینی کند و در آنجا به استحکام مواضع خود بپردازد. سپس در ۲۳ آبان ۱۳۵۹، بار دیگر تیپهای ۳۵ و ۴۳ لشکر ۹ عراق در شمال کرخه کور پیشروی کرده با اشغال ابوحمیظه، به سوی سوسنگرد هجوم بردند که نیروهای جمهوری اسلامی ایران طی عملیات نصر (هویزه)، شهید چمران و شهیدان رجایی و باهنر، نیروهای عراقی را به جنوب کرخه کور رانده ضمن رساندن آسیب زیادی به آنان، حدود هشتصد نفر از آنان را اسیر کنند. نیروهای عراقی نیز با استقرار در ساحل جنوبی کرخه کور مواضع متعددی را در آنجا ایجاد کردند، به طوری که نیروهای ایران در اولین مرحله عملیات بیت المقدس که در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ انجام شد به رغم چند رخنه در مواضع دشمن، نتوانستند آن مواضع را از سر راه خود بردارند. اما سرانجام با عبور نیروهای خودی مستقر در دارخوین از کارون؛ موقعیت نیروهای عراقی مستقر در جنوب کرخه کور به خطر افتاد و آنان مجبور به عقب نشینی شدند و این رود که در طی دوران دفاع مقدس کرخه نور نام گرفت، به طور کامل آزاد شد. پس از پایان جنگ و شروع دوران سازندگی در کشور، ساخت سد کرخه و نیروگاه برق ـ آبی آن در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال غربی شهر اندیمشک آغاز شد.
این سد به عنوان بزرگترین سد انحرافی و نیروگاهی کشور، با هدف تنظیم و انحراف ۸۲ متر مکعب آب در ثانیه برای آبیاری ۶۰ هزار هکتار از زمینهای غرب کرخه و تولید ۹۳۴ گیگاوات ساعت انرژی الکتریکی (معادل ۹۳۴ میلیون کیلووات ساعت در سال)، در مرداد ماه ۱۳۸۱ به بهره برداری رسید.
