خطبه ۱۹۰ نهج البلاغه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
إلْزَمُوا الاَْرْضَ، وَ اصْبِرُوا عَلَى الْبَلاَءِ. وَ لاَ تُحَرِّکُوا بِأَیْدِیکُمْ وَ سُیُوفِکُمْ فِی هَوَى أَلْسِنَتِکُمْ، وَ لاَ تَسْتَعْجِلُوا بِما لَمْ یُعَجِّلْهُ اللّهُ لَکُمْ. فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ مَاتَ شَهِیداً، وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللّهِ، وَ اسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَى مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ، وَ قَامَتِ النِّیَّةُ مَقَامَ إِصْلاَتِهِ لِسَیْفِهِ; فاِنَّ لِکُلِّ شَیْء مُدَّةً وَ أَجَلاً.
[ویرایش]
امام علیه السلام در بخش پایانى این خطبه به کسانى که براى شهادت بى تابى و عجله مى کردند و اصرار داشتند که نا به هنگام و بدون برنامه امام علیه السلام آنها را به مبارزه با دشمن دعوت کند، چنین دستور مى دهد : «بر جاى خود باشید (و بدون اجازه دست به نبرد نزنید) در برابر بلاها و مشکلات شکیبا باشید، دست ها و شمشیرهاى خود را در طریق هواى نفس و آنچه بر زبانتان جارى مى شود به کار نگیرید و نسبت به آنچه خداوند تعجیل آن را لازم ندانسته شتاب نکنید» (إلْزَمُوا الاَْرْضَ، وَ اصْبِرُوا عَلَى الْبَلاَءِ. وَ لاَ تُحَرِّکُوا بِأَیْدِیکُمْ وَ سُیُوفِکُمْ فِی هَوَى أَلْسِنَتِکُمْ، وَ لاَ تَسْتَعْجِلُوا بِما لَمْ یُعَجِّلْهُ اللّهُ لَکُمْ).
همان گونه که گروهى از جهاد فى سبیل الله فرار مى کنند، گروهى به عکس عجله دارند و نابه هنگام طالب جهاد و گاه شهادت در راه خدا هستند. گرچه نیّات این گروه مقدس است ولى اعمال بدون برنامه و بى موقع به یقین آثار منفى و نادرستى دارد. به همین دلیل امام علیه السلام از این کار نهى مى کند.
سپس به صورت دلیل چنین مى فرماید: «زیرا آن کس از شما که در بستر خویش بمیرد ولى معرفت پروردگار خود و رسول او و اهل بیتش را به طور شایسته داشته باشد شهید از دنیا رفته است. پاداش او بر خداست و ثواب اعمال صالحى را که قصد آن را داشته مى برد و نیّتش جاى ضربات شمشیرش را مى گیرد» (فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ مَاتَ شَهِیداً، وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللّهِ، وَ اسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَى مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ، وَ قَامَتِ النِّیَّةُ مَقَامَ إِصْلاَتِهِ لِسَیْفِهِ).
در پایان در جمله اى فشرده مى افزاید: «(بدانید) هر کارى، وقتى دارد و سرآمدى»; (فاِنَّ لِکُلِّ شَیْء مُدَّةً وَ أَجَلاً).
این جمله هاى حکیمانه در هر عصر و هر زمان کارآیى دارد و پاسخ خوبى است براى افراد تندرو و وقت ناشناس که نیّات پاکى دارند و چه بسا عاشق جهاد و شهادتند; ولى زمان مناسب آن را تشخیص نمى دهند. پیوسته بیتابى مى کنند و به رهبر خود فشار مى آورند; ولى رهبر آگاه، تسلیم فشارها نمى شود و میوه را بى موقع نمى چیند; اما آنان را بشارت مى دهد که خداوند پاداشى را که مى خواهند به سبب نیّتشان به آنها مى دهد. اگر در ادعاى خود صادق و ایمانشان به مبدأ و معاد و پیامبر(صلى الله علیه وآله) و خاندانش محکم باشد، مشمول ثواب مجاهدان راه خدا و شهیدان مى شوند.
این سخن نه تنها در مورد جهاد و شهادت، بلکه درباره همه کارهاى خیر، صادق است که باید به موقع اقدام کرد و در غیر موقع، نیّتهاى خالص، کار اعمال صالح را انجام مى دهد.
شبیه همین نکته مهم را در خطبه پنجم با تعبیر دیگرى بیان کرده، مى فرماید: «وَ مُجْتَنِى الثَّمَرَةِ لِغَیْرِ وَقْت ایناعِها کَالزِّارعِ بِغَیْرِ أَرْضِهِ; کسى که میوه را پیش از رسیدن بچیند، همانند کسى است که بذر خود را در زمین نامناسب و شوره زار بپاشد».
این سخن در عصر و زمان ما نیز صادق است; گروهى براى مبارزه با منافقان داخلى و دشمنان خارجى بیتابى مى کنند و در انتظار زمان مناسب و برنامه ریزى نیستند و یا براى ظهور حضرت مهدى(علیه السلام) و جانفشانى در رکابش سخت بیتابند به همه آنها مى توان گفت اگر پایه هاى ایمان شما محکم و نیّاتتان خالص باشد، خداوند پاداش مجاهدان و شهیدان را به شما عنایت مى کند.
