توبه آیه ۳۹
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿٣٩﴾
اگر باشتاب بیرون نروید، خدا شما را به عذابی دردناک عذاب می‌کند و گروه دیگری را به جای شما می آورد؛ و شما (با نرفتن به میدان نبرد) هیچ زیانی به خدا نمی رسانید؛ و خدا بر هر کاری تواناست. (۳۹)
[ویرایش]
نجدة بن نفیع گوید: از ابن عباس درباره این آیه سؤال کردم، گفت: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم براى جنگ به چند طائفه از طوائف عرب دستور کوچ دادن داد. آنان تثاقل و تنبلى ورزیدند خداوند این آیه را نازل فرمود و آنان را به عذاب نیامدن باران معذب ساخت.
[ویرایش]
عذاب خداوند و نابودی جامعه
[ویرایش]
امتناع کنندگان از جهاد، مورد تهدید خدا به عذابى سخت و دردناک (إلا تنفروا یعذبکم عذاباً ألیماً)
ترک جهاد و سستى در امر پیکار با دشمن، زمینه ساز نابودى جامعه و جایگزین شدن جامعه دیگرى به جاى آن
قدرت نامحدود خداوند، نشان بى نیازى او از جهاد مؤمنان و آسیب ناپذیرى او، از تخلف آنان
سنّت خداوند بر تعیین سرنوشت انسانها در پرتو عملکرد خودشان، با وجود قدرت او بر تعیین قطعى همه امور (إلا تنفروا یعذبکم ... و لا تضروه شیئاً و اللّه على کل شىء قدیر) خداوند، از یک سو مؤمنان را به جهاد بر مى انگیزد و از سوى دیگر بى نیازى خود را از عملکرد آنان اظهار مى کند و این نشان دهنده سنّت او بر نقش دادن به انسان در تعیین سرنوشت خویش است.
[ویرایش]
«نفر» به معناى خروج براى امر مهیج و تحریک آمیز است که بیشتر درمورد خروج براى جنگ به کار مى رود. «إِلاّ تَنفِرُوا»: اگر برای جهاد بیرون نروید. اصل آن (إِنْ لا تَنْفِرُوا) است.
(بروزن فلس) نفر اگر با «من» و «عن» آيد به معنى دورى و تفرق باشد و اگر با «الى» باشد به معنى خروج و رفتن است و بعبارت ديگر اگر گوييم: «نَفَرَمَنْهُ وَعَنْهُ» يعنى از آن دور شد و اگر گوييم «نَفَرَ اِلَيْهِ» يعنى به سوى آن رفت. در قاموس گويد: «اَلنَّفْرُ: اَلتَّفَرُّقُ» و در اقرب الموارد آمده «نَفَرَتِ الدَّابَّةُ مِنْ كَذا» يعنى از آن ترسيد و كنار شد. در مجمع ذيل (توبه:۳۸). گويد: نفر رفتن است به سوى آنچه بر آن تهييج شده و در جاى ديگر گفته: آن در اصل به معنى فزع است. (توبه:۱۲۲). آن در تقدير «فَلَوْلاَنَفَرَاِلى طَلَبِ الْعِلْمِ» است يعنى چرا از هر گروه دسته‌اى به طلب علم خارج نمى‌شوند تا در دين عالم باشند راجع به اين آيه در «فقه» بحث شده است. (نساء:۷۱). اى اهل ايمان احتياط (و اسلحه) خويش را برگيريد و گروه گروه يا همگى به جهاد خارج شويد. نفُور: (بروزن عقول) بمعنى دورى است (ملك:۲۱). بلكه در طغيان و دورى از حق اصرار ورزيدند و اگر با «الى» آيد به معنى رفتن و خروج باشد چنانكه در اقرب الموارد هست. استنفار: رم دادن و رم كردن طلب خروج و حركت است (مدثر:۵۱-۵۰). گويى آنها الاغهاى رم كرده‌اند كه از شيرگريخته.
(بروزن فرس) گروه. دسته. (احقاف:۲۹). آنگاه كه گروهى از جن را به سوى تو برگدانديم كه قرآن را استماع ميكردند. (جن:۱). در قاموس گفته نفر عبارت است از همه مردم و نيز گروهى از مردان كه از ده نفر كم باشد. در كشاف ذيل آيه ۴۷ سوره نمل گفته: فرق بين رهط و نفر آن است كه نفر از سه است تا نه و رهط از سه است تا ده يا از هفت تا ده و در اقرب الموارد گويد: گروهى است از سه تا ده و به قولى از سه تا هفت نفر از مردان و اگر بيشتر از ده باشد نفر گفته نمى‌شود. • (كهف:۳۴). مراد از نفر در آيه عشيره است طبرسى فرموده عشيره نفر خوانده شده كه با انسان در حوائج او سعى و حركت مى‌كنند. نفير: مثل نفر است به معنى جماعتى از مردان در مجمع فرموده: نفيرعددى از مردان است زجاج گفته: ممكن است جمع نفر باشد، نفير و نفر انسان، عشيره اوست كه ياريش كرده و با او كوچ كنند (اسراء:۶). يارى مى‌دهيم شما را با اموال و فرزندان و عشيره و يارانتان را زياد مى‌گردانيم.
«غَیْرَکُمْ»: جدای از شما، یعنی مطیع و فرمانبردار و مؤمن و پرهیزگار. واژه (غَیْرَ) صفت (قَوْماً) است و به سبب ابهام فراوانی که دارد با وجود اضافه معرفه نمی‌گردد. می‌تواند مستثنی نیز باشد.
