آخوند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آخوند به معنی دانشمند، پیشوای دینی و آموزگار است. این کلمه بیش از ششصد سال است که در ایران کاربرد دارد و شبیه آن در کشورهای دیگر نیز استفاده می شود. در یونان قدیم به روحانیون مسیحی "آرگون" می گفتند. مسلمانان چین به امام مسجد "آهونگ" می گویند. ترک ها نیز "ارغون" را به مفهوم پیشوا به کار می بردند. آنچه در دل همه این کلمات نهفته، خطاب مؤدبانه است.
[ویرایش]
کلمه آخوند از زمان
تیموریان (۷۷۱ - ۹۱۱ ق) در ایران رواج پیدا کرد و عنوانی احترام آمیز برای روحانیان دانشمند بود. در دوره
صفویان (۹۰۷ - ۱۱۴۸ ق) نیز این کلمه همان کاربرد را داشت و لقب دانشمندانی چون
ملاصدرا و
ملانصرالدین همدانی بود. در دوره
قاجار (۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ ق) این واژه گسترش بیشتری یافت و به معلم های مکتب خانه ها نیز گفته شد، اما همچنان لقب روحانیان بلندمرتبه بود. اما در دوره حکومت پهلوی تلاش فراوانی برای شکستن حرمت این کلمه صورت گرفت و تا جایی که آخوند، معادل روحانی مرتجع که با پیش رفت، تمدن و فن آوری مخالف است، به کار رفت.
محمدرضا پهلوی از زمانی که روحانیان با اقدامات او که
انقلاب سفید شاه و ملت گفته می شد مخالفت کردند، آنان را تحقیر کرد و با عناوین مرتجع، نفهم، بدبخت و قابل ترحم یاد کرد. او همیشه تعبير "ارتجاع سیاه" را برای روحانیانی که با او مخالف بودند به کار می برد. شاه می گفت: « عوامل ارتجاع به خاطر حفظ منافع خود مایل اند ملت ایران در غرقاب مذلت و فقر و بی عدالتی بماند.»
امام خمینی در ۲۶ فروردین ۱۳۴۳ در یکی از سخنرانی های خود گفتند: « ما را کهنه پرست معرفی می کنند. ما را
مرتجع معرفی می کنند. علمای اسلامی را به ارتجاع سیاه تعبیر می کنند... در خارج ما را مخالف اصلاحات "که اسلام در رأس اصلاحات واقع شده" معرفی می کنند. مخالف ترقی مملکت معرفی می کنند. می گویند آخوندها می خواهند الاغ سوار شوند و این ور و آن ور بروند. می گویند آخوندها برق نمی خواهند، طیاره نمی خواهند...)
کلمه آخوند در نظر امام خمینی چنین بود: « آخوند شغلش بزرگ ترین شغل هاست و مسئولیتش بزرگ ترین مسئولیت ها. یک شخص روحانی می تواند یک ملت را نجات دهد. و یک شخص روحانی می تواند یک ملت را به تباهی بکشد.»
پیروزی انقلاب اسلامی که رهبر آن یک روحانی دانشمند یا یک آخوند بود، نشان داد که تلاش حکومت پهلوی برای شکستن حرمت این کلمه با موفقیت همراه نبوده است.
