شهرستان اردبیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شهرستان اردبیل در شمال غربی ایران، مرکز
استان اردبیل است به همین نام و چهار شهر و ۴۵۳ روستا دارد. نام آن از دو کلمه اوستایی "آرتا" به معنی مقدس و "ویل" به معنی شهر ترکیب یافته و به مرور آرتاویل (شهر مقدس اردبیل) خوانده شده است. در منابع تاریخی کهن، نام این شهر آمده است و قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال دارد. آب گرم سرعین و چند آب گرم دیگر در اطراف این شهر از جمله منابع طبیعی هستند که به اردبیل ویژگیهای منحصر به فردی به لحاظ جغرافیایی بخشیده اند.
اردبیل در سال ۶۱۷ ق در حمله مغول با خاک یکسان شد، اما در قرن دهم هجری قمری در زمان حکومت صفویه (۱۱۴۸ ق - ۹۰۷ ق) دوبارہ آباد گردید و لقب "دارالارشاد " یافت. بقعه
شیخ صفی الدین اردبیلی عارف نامی قرن هشتم هجری قمری نیز در این شهر واقع شده است و شاه اسماعیل اول بنیان گذار حکومت صفوی، از نوادگان او است. اردبیل اولین شهری است که در دوره صفویه به وسیله لوله های سفالی آب آشامیدنی در دسترس مردم قرار گرفت. به سبب تأسیس اولین حکومت ملی شیعه در اردبیل توسط خاندان صفویه، این شهر اهمیتی بسزا در تاریخ ایران دارد. مردمان آن نیز به ارادت به خاندان پیامبر اسلام بویژه امام حسین علیه السلام و یاران شهیدش شهره اند و هر سال در ماه های محرم و صفر مراسم سوگواری آن امام مظلوم و شهدای کربلا را باشکوه چشم گیری برگزار می کنند. در جنگهای ایران و روسیه (۱۲۴۰ - ۱۲۴۳ ق) بخش زیادی از کتابخانه بقعه شیخ صفی توسط روسها غارت و به آن کشور منتقل شد.
در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و دستگیری
امام خمینی توسط مأموران حکومت شاهنشاهی، روحانیون شهر در تلگراف خانه دست به
تحصن زدند و با فرستادن تلگرافهایی به
مراجع تقلید و دربار محمدرضا شاه خواهان آزادی امام خمینی شدند. طلبه های شهر نیز با پخش اعلامیه هایی مردم را در جریان وقایعی که در قم و تهران در روزهای ۱۴ و ۱۵ خرداد روی داده بود، قرار دادند. از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ ش روحانیان و فعالان سیاسی بسیاری در این شهر و روستاهای اطراف آن با فعالیت علیه حکومت شاه پرداختند. اولین حرکت گسترده ضد شاهنشاهی در اردبیل، مرداد ماه ۱۳۵۷ روی داد و مردم در روزهای ۲۰ و ۲۲ مرداد دست به تظاهرات زدند. در این دو روز نزدیک به هشتاد نفر از تظاهرکنندگان و فعالان سیاسی شهر دستگیر شدند. از این پس تا پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن همان سال، شهر اردبیل کمتر روزی را در آرامش به سر برد و مردم با تجمع در مساجد، تظاهرات و تعطیلی بازار ، ادارات و مدارس به مبارزه با حکومت ادامه دادند. در ۱۹ دی ۱۳۵۷ در روستای
نیارق اردبیل شش نفر کشته و نوزده نفر مجروح شدند. مراسم ختم و بزرگداشت شهیدان این روستا خود به تظاهرات و درگیری مأموران با مردم منجر شد. اردبیل در سالهای مبارزه با رژیم شاهنشاهی و پس از آن در جنگ تحمیلی عراق با ایران ۱۵۸۹ شهید داده است.
تعدادی از علمای مبارز این شهر عبارتند از : آیت الله
سید عبدالکریم موسوی اردبیلی ، آیت الله
سیدغنی اردبیلی ، آیت الله
محمد مسائلی و آیت الله
میرزا بیوک مروج .
این شهرستان در سال ۱۳۷۱ ش استان شد. جمعیت اردبیل در سال ۸۵، ۵۴۸ هزار و ۸۳۲ نفر بوده است، مقدس اردبیلی از نام آورترین علمای شیعه در قرن نهم در این شهر می زیست و مشهورترین ادبای این خطه، مرثیه سرایان واقعه ی کربلا هستند.
