کلانتری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلانتری یکی از زیرمجموعه های
نیروی انتظامی است که برای تأمین امنیت، شعبه هایی در نقاط مختلف شهر دایر می کند. نیروی انتظامی (پلیس)، که پیش از آن
شهربانی و
نظمیه خوانده می شد، به سازمانی گفته می شود که امنیت شهرها را در برابر اعمال خلاف قانون (دزدی، شرارت، قاچاق، قتل، درگیری، مزاحمت و....) حفظ می کند.
تاریخ تشکیل نظمیه در ایران به سال ۱۲۹۵ ق و دوره ناصرالدین شاه بازمی گردد. وی با دعوت از کارشناسان اتریشی، پایه نیروی انتظامی را بنا نهاد. سالها بعد تشکیلات نظمیه با استخدام افسران سوئدی در ۱۲۹۱ش گسترش یافت و تهران دارای ده «کمیساریا» در محله های ارگ، دولت، حسن آباد، سنگلج، قنات آباد، مهدیه، قاجاریه، بازار، عودلاجان و شهرنو شد. در ۱۳۱۳ش واژه فرانسوی کمیساریا به «کلانتری» تغییر یافت.
در دوره پهلوی نقش نظمیه و شهربانی و به تبع آن کلانتری ها فقط به جنبه های اجتماعی محدود نشد، بلکه وارد عرصه های سیاسی هم گردید؛ از این رو در مبارزه با حکومت پهلوی چهره ای منفی، بلکه منفور از کلانتریها در ذهن مردم نقش بست. خاطرات تلخی که مردم از نقش کلانتریها در
کشف حجاب ، جلوگیری یا ایجاد محدودیت در مراسم عزاداری ماه محرم، شرکت در سرکوب
تظاهرات ضدحکومتی ، تیراندازی به سوی مردم و ضرب و شتم آنان داشتند، موجب شد در روزهای ۲۰ تا ۲۲بهمن ۱۳۵۷ که درگیریهای خیابانی بین مردم و مأموران مسلح حکومتی به اوج خود رسید، کلانتریها یکی پس از دیگری به تصرف در آید. سقوط کلانتریها در آن روزها یکی از خبرهای شادی بخش بود، چرا که با تسخیر پادگانها و کلانتریها، مقاومت حکومت استبدادی شاه در برابر مردم به پایان رسید.
