مدرسه فیضیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مدرسه فیضیه محل تحصیل و تدریس بسیاری از بزرگان و علمای اسلامی است. سیدمحمد باقر میرداماد، صدرالمتألهین شیرازی معروف به ملاصدار، ملامحسن فیض کاشانی، ملاعبدالرزاق لاهیجی، شیخ عبدالکریم حائری، سیدحسین بروجردی و امام خمینی در این مکان سابقه تدریس و ترویج علوم و معارف اسلامی داشتهاند.
مدریه کهن فیضیه که از مدارس اصلی علوم دینی شهر مذهبی قم است، از بناهای عصر صفویه بوده به سال ۹۳۹ ق در دوران حکومت شاه طهماسب اول ساخته شده است. بر سر در ایوان جنوبی این مدرسه که به طرف صحن قدیمی باز می شود نیز کتیبه ای به نام شاه طهماسب صفوی دیده می شود. اما بنای فعلی مدرسه فیضیه در سال ۱۲۱۴ ق و در دوران حکومت فتحعلی شاه قاجار بر ویرانه های بنای دوره صفوی احداث گردید. این مدرسه در نیمه نخست قرن سیزدهم هجری قمری جایگزین بنای «مدرسه استانه» شد که در سالهای میانی قرن ششم هجری قمری احداث شده بود. اقامت ملامحسن فیض کاشانی در مدرسه فیضیه قم سبب اطلاق نام «فیضیه» بر مدرسه مزبور شده است. فیض کاشانی از بزرگترین علمای عصر شاه عباس دوم است که در فقه و حدیث و تفسیر و فلسفه، صاحب نظر و دارای تألیفات گرانبهایی است. او که شاگرد و داماد ملاصدرا بود، در سالهای اقامت خود در شهر قم، مدرسه «آستانه» یا «فیضیه» را پایگاه اصلی فعالیتهای فرهنگی و دینی خود قرار داد و حدود دویست کتاب و رساله را در این سالها نگاشت.
مدرسه فیضیه در دو طبقه با چهل حجره پایینی متعلق به عصر قاجار و چهل حجره بالایی متعلق به قرن چهاردهم هجری قمری بنا شده و قدیمی ترین بخش آن نیز ایوان جنوبی است که به تاریخ ۹۳۹ ق با کاشیهای زیبای معرق متعلق به عصر صفوی تزیین شده و سر در صحن عتیق آستانه حضرت معصومه محسوب می شود. مدرسه فیضیه تا سالهای طولانی بدون طلبه بوده و رونقی نداشت تا آنکه در زمان فتحعلی شاه، میرزا ابوالقاسم قمی، حوزه درس خود را در این مدرسه بنا نهاد و عده ای از علمای بزرگ از او درس گرفتند.
در ۱۳۴۰ ق حضور آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری در شهر قم، موجب شد حوزه علمیه و مدرسه فیضیه تجدید حیات یافته با شرکت صدها طلبه و تشکیل دهها کلاس درس به مرکزی برای ترویج
افکار اسلامی مبدل گردد. در دوره حضور آیت الله حائری، طبقه دوم مدرسه فیضیه نیز ساخته شد. پس از رحلت آیت الله حائری، امور مدرسه فیضیه بر عهده آیات عظام فيض، حجت و خوانساری قرار گرفت تا اینکه در سال ۱۳۶۴ ق آیت الله العظمی سید حسین بروجردی، از بروجرد به قم دعوت شد و با ورود ایشان، حوزه علمیه و مدرسه فیضیه بیش از پیش رونق گرفت و روز به روز بر شمار طلاب آن افزوده شد. نقش آیت الله العظمی بروجردی در توسعه کیفی مدرسه فیضیه چشمگیر بود. در دوران مرجعیت وی بیش از پیش بر اعتبار مدرسه فیضیه افزوده شد. این مدرسه هم محل تدریس و هم مکان برگزاری نمازهای جماعت ایت الله بروجردی بود.
پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی مدرسه فیضیه به یکی از مراکز مهم مبارزات امام خمینی علیه رژیم شاه تبدیل شد. فیضیه بارها مورد هجوم مأموران ساواک، پلیس، و ارتش شاه واقع شد و افرادی در آن به شهادت رسیده یا مضروب و مصدوم شدند. حادثه حمله مأموران رژیم شاه به مدرسه فیضیه در روز دوم فروردین ۱۳۴۲ که در سالگرد شهادت امام جعفر صادق (ع) به وقوع پیوست، نمونه ای از تهاجم رژیم به مدرسه فیضیه است. این حادثه عکس العمل حکومت شاه در برابر مخالفت امام خمینی با طرح امریکایی «انقلاب سفید» بود. امام در دوم بهمن ۱۳۴۱، تلاش رژیم برای تصویب این طرح را رفراندوم اجباری» خواندند و پس از اعلام تصویب این طرح در ششم بهمن، در بیانیه ای که در ۲۲ اسفند آن سال صادر کردند، نوروز سال ۱۳۴۲ را عزای ملی اعلام کردند. متعاقب این اعلام، سایر مراجع و روحانیون نیز موضعی مشابه اتخاذ کردند. حادثه حمله مأموران رژیم شاه به مدرسه فیضیه در روز دوم فروردین ۱۳۴۲ که سبب شهادت و مجروح شدن عده ای از طلاب حوزه علمیه قم گردید، نقطه عطفی در سیاستهای اسلام ستیزانه رژیم به شمار می رود. پس از این حادثه امام خمینی به دلیل گستردگی خساراتی
که مأموران رژیم به مدرسه فیضیه و حجرهها و اثاثیه طلاب وارد آورده بودند، تا مدتی از بازسازی آنجا جلوگیری کردند و از مردم خواستند تا از فیضیه دیدن و جنایات دستگاه حاکمه را از نزدیک مشاهده کنند.
از دیگر سخنرانیهای مهم امام خمینی در مدرسه فیضیه، سخنرانی ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ در روز عاشورا بود. ایشان در این سخنرانی سیاستهای صهیونیستی شاه و گرایشهای حکومت به اسرائیل را افشا و محکوم کردند. این سخنرانی موجب بازداشت امام خمینی و اعتراض مردم سپس سرکوب خونین آنان در حادثه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ گردید.
در ۱۳۴۶ مدرسه فیضیه به دستور ساواک و به بهانه انجام تعمیرات تعطیل شد. در سال ۱۳۵۴ نیز ساواک با توجه به نقشی که مدرسه فیضیه در روشنگری افکار عمومی و سازماندهی روحانیون و مخالفان رژیم داشت، خواستار تعطیل شدن جلسات درس آن و واگذاری مدرسه به سازمان اوقاف و یا آستان قدس رضوی شد. در این درخواست، ضرورت پاکسازی حوزه از طلاب افراطی» تاکید شده بود.
در دوران انقلاب اسلامی، فیضیه محور حوزه علمیه و پایگاه نهضت اسلامی گردید. امام خمینی در سال ۱۳۵۷ پس از بازگشت از تبعید چهارده ساله خود، در مدرسه فیضیه قم حضور یافته به این کانون علم و مبارزه تحرک و نشاط تازه ای بخشیدند.
مدرسه فیضیه دارای کتابخانه بزرگی است که در ۱۳۰۹ ش توسط ایت الله شیخ عبدالکریم حائری تأسیس شد و در زمان آیت الله العظمی بروجردی توسعه یافت و در حال حاضر بیش از سی هزار جلد کتاب دارد که سه هزار جلد آن از نسخ خطی نفیس است. هم اکنون بیش از ۱۵۰ استاد در مدرسه فیضیه به صدها طلبه، دروس مختلف را در رشته های کلامی، فلسفی، فقهی، اصولی و تفسیری تدریس می کنند. مدرسه فیضیه مرکز تدوین سیاستهای کلی حوزه علمیه قم است. این سیاستها در بخشی از مدیریت حوزه علميه تحت نام «شورای عالی حوزه» طراحی و برنامه ریزی می شود که استادان و مدرسان فیضیه نقشی مهم در تدوین این سیاستها دارند.
