فرمانده کل قوا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فرمانده کل قوا یا فرماندهی کل نیروهای مسلح عنوانی است اختصاصی برای عالی ترین مقام نظامی کشور.
در بسیاری از کشورهای جهان، بالاترین مقام رسمی فرماندهی کل قوا را نیز برعهده دارد. در تاریخ گذشته ایران که عمدتا پادشاهان با استفاده از قدرت نظامی، کشور را در عهده تملک خود درمی آوردند، همواره می کوشیدند با تکیه بر همان نیروها بر مملکت چیره گردند؛ از این رو فرماندهی کل نیروهای نظامی کشور را به طور سنتی خود به دست می گرفتند تا خطری از جانب نظامیان، شخص شاه را تهدید نکند. با این حال همان نظامیان، با یورش بر تاج و تخت پادشاه، حکومت جدیدی برسر کار می آوردند. در ۱۳۲۵ ق، تصدی مقام فرماندهی کل قوا توسط پادشاه به طور رسمی در متمم قانون اساسی مشروطه قید شد. براساس اصل پنجاهم این قانون، «فرمانفرمایی کل قشون بری زمینی و بحری دریایی، با شخص پادشاه،» بود. همین قانون در اصل پنجاه و یکم، «اعلان جنگ و عقد صلح را برعهده پادشاه» گذاشته بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، براساس قانون اساسی جدید، فرماندهی کل نیروهای مسلح و اعلان جنگ و صلح و بسیج نیروها برابر اصل یکصدودهم برعهده رهبری قرار داده شد. به همین دلیل، نصب و عزل و قبول استعفای رئیس ستاد مشترک، فرمانده کل سپاه پاسداران، فرماندهان عالی نیروهای مسلح نظامی و انتظامی نیز بر عهده فرماندهی کل نیروهای مسلح قرار دارد. طی سالهای پس از انقلاب، پست فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بر عهده چند نفر بوده است. ابتدا، امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی و فرمانده کل نیروهای مسلح در ۳۰ بهمن سیدابوالحسن بنی صدر را که به تازگی به عنوان نخستین رئیس جمهور ایران برگزیده شده بود به نمایندگی از خود به سمت فرماندهی کل نیروهای مسلح منصوب کردند تا «امور کشوری و لشکری و قوای مسلح به نحو شایسته و با موازین اسلامی جریان» یابد. کمتر از دو سال بعد،زمانی که جنگ تحمیلی عراق برضد ایران آغاز شده بود و بخشهای وسیعی از کشور در اشغال قوای متجاوز قرار داشت، به دلیل خودمحوریهای بنی صدر و ناتوانی اش در ایجاد هماهنگیهای لازم سیاسی و نظامی در جنگ و بی توجهی اش به دو نهاد تازه تأسیس سپاه و بسیج که باعث ایجاد اختلاف در نیروهای مسلح و نیروهای سیاسی کشور می گردید، امام خمینی در ۲۰ خرداد ۱۳۶۰ در یادداشت کوچکی به ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، بنی صدر را از فرماندهی نیروهای مسلح برکنار و بلافاصله، ستاد مشترک ارتش را تا تعیین تکلیف جانشین فرماندهی نیروهای مسلح، مأمور انجام وظایف محوله با استفاده از اختیارات مقام رهبری کردند. در آن زمان سرلشکر
ولی الله فلاحی، جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش بود.
بلافاصله پس از عزل بنیصدر از فرماندهی کل نیروهای مسلح، عملیات «ولایت فقیه» که از مدتها پیش طراحی شده بود با رمز «فرمانده کل قوا، خمینی روح خدا» در ۲۳ خرداد ۶۰ در جبهه آبادان به اجرا درآمد که نویدی بر موفقیتهای آتی رزمندگان ایرانی در جنگ بود.
پس از آن، امام خمینی خود عهده دار این سمت بودند تا اینکه در خرداد ۱۳۶۷ که جنگ به نقطه حساسی رسید، آیت الله سیدعلی
خامنه ای، رئیس جمهور وقت، در نامه ای به امام خمینی پیشنهاد تعیین آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان جانشین فرماندهی کل قوا را داد تا فعالانه در امور فرماندهی جنگ تمرکز کند که با موافقت رهبر انقلاب روبه رو شد.
این وضعیت تا یک سال بعد ادامه یافت و پس از رحلت امام خمینی و انتصاب آیت الله خامنه ای به رهبری جمهوری اسلامی، ایشان خود سمت فرماندهی کل نیروهای مسلح را برعهده گرفت.
