شب نامه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به نوشته های کوتاه و بدون امضایی که با محتوای سیاسی علیه حاکم یا ،حکومت پنهانی توزیع میشود، "شب نامه" می گویند. شب نامه اصطلاحی است که در برابر روزنامه انتخاب شده مفهوم آن نیز بر عکس روزنامه که حاوی اخبار و گزارش های آشکار است و در روز منتشر میشود ؛ دارای اطلاعات و اخبار فشرده غیر علنی است که به دلیل خفقان یا علت های دیگر مخفیانه (شبانه) و غیررسمی توزیع می گردد. شب نامه را نمیتوان مربوط به همه دوره ها دانست. ظهور آن معمولا به دوره ای مربوط است که جامعه دچار دگرگونی های اجتماعی یا تحولات سیاسی باشد. در یکصد سال اخیر در مقطع زمانی مشروطه انتشار شب نامه به اوج خود میرسد. به آنچه که امروز شب نامه میگویند در گذشته نه چندان دور گفتند؛ اما با آغاز
نهضت مشروطه ، که نوشتن مطالب "اعلان" می پنهانی علیه اشخاص و دولت استبدادی گسترش یافت واژه شبنامه نیز کاربرد بیشتری پیدا کرد گفتنی است پیش از این در ۱۳۱۰ق نشریه ای با عنوان شب نامه در
تبریز منتشر می شد که جنبه پنهانی نداشت با اینکه شب نامههای دوران مشروطه در از ابتدای امر آگاهی بخش و در پیشبرد نهضت مؤثر بود، اما پس پیروزی و ایجاد اختلاف بین سران مشروطه، شب نامه ها جنبه تخریبی پیدا کرد و عامل تفرقه بحران و آشفتگی افکار عمومی شد. طبیعی است که کارکرد شب نامه در دوره اختناق و دیکتاتوری نمیتواند مشابه کارکرد آن با دوره ای باشد که آزادی های معمول و حتی نسبی قلم و بیان جاری است .
حضور شب نامه ها پس از مشروطه در دوره هایی که کشور با تحولات سیاسی - اجتماعی همراه است دیده می شود، اما به نسبت پیشرفت رسانه ها از ابعاد آن کاسته شده است. برای مثال در سالهای ۵۷ - ۱۳۵۶ ش که نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری
امام خمینی دوباره اوج گرفت و منجر به پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ شد با حجم کمتری از شب نامه ها در مقایسه با دوره مشروطه رو به رو هستیم؛ چرا که ابزار آشکار و پنهان دیگری چون امواج رادیویی، نوار ضبط صدا، روزنامه دیواری و اطلاعیه ها و اعلامیه هایی وجود داشت که هر چند مخفیانه شنیده یا توزیع میشد اما ماهیتی متفاوت با شب نامه داشت.
امروز با گوناگونی رسانه ها ،رادیو ، تلویزیون ماهواره و اینترنت که هر پیامی از هرگوشه دنیا از دوست و دشمن قابل دریافت است کارکرد شب نامه ها به حداقل رسیده است و میتوان گفت شب نامه های دیروز که در دل تاریکی به حیاط خانه ها راه می یافت یا بر سینه دیوارها نصب میگردید به شبکه های دیداری و شنیداری تبدیل شده است.
