توبه آیه 120
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ﴿١٢٠﴾
شایسته نیست که اهل مدینه و بادیه نشینانی که پیرامون آنانند، از رسول خدا تخلف کنند؛ و آنان را نسزد که به سبب پرداختن به خویش از حفظ جان او (در شداید و سختی ها) دریغ ورزند؛ زیرا هیچ تشنگی و رنج و گرسنگی در راه خدا به آنان نمی رسد، و در هیچ مکانی که کافران را به خشم می آورد، قدم نمی گذارند، و از هیچ دشمنی انتقام نمی گیرند (و با نبرد با او به کام دل نمی رسند) مگر آنکه به پاداش هر یک از آنان عمل شایسته ای در پرونده آنان ثبت می شود؛ چرا که خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی کند. (۱۲۰)
[ویرایش]
حق رهبری بر مردم و جامعه
تحمل کمترین دشوارى در راه خدا، داراى پاداشى نزد خداوند است.
[ویرایش]
تخلف از فرمان رسول خدا براى اهل مدینه و بادیه نشینان اطراف آن سزاوار نیست. از این آیه استفاده مى شود که اهل مدینه و اطراف آن - به دلیل قرب بیشتر به پیامبر(ص) - مسؤولیتى فزونتر از دیگران دارند و بدین جهت است که خداوند آنان را اختصاص به ذکر داده است. نزدیک بودن به رهبر جامعه اسلامى و قرار داشتن در پایگاه دین، مسؤولیت آفرین است. برداشت فوق مبتنى بر این اساس است که خداوند نزدیکان به پیامبر(ص) و حاضران در پایگاه شریعت (مدینه) را به خاطر برخوردارى از این ویژگى، داراى مسؤولیتى فزونتر دانسته است و مخالفت با پیامبر(ص) را در شأن آنان ندانسته است. با توجّه به اینکه آیات قبل در زمینه جهاد بود و فرمان جهاد حکمى مربوط به حکومت اسلامى است، مى توان استفاده کرد که لزوم تبعیت از رسول خدا (ص) در واقع به معناى لزوم تبعیت از حاکم الهى است و نام رسول خدا (ص) از آن جهت ذکر شده که آن حضرت حاکم جامعه اسلامى بوده است.
حفظ جان پیامبر ، وظیفه همه مؤمنان و مقدم بر حفظ جان خودشان است. مؤمنان صادق و راستین، براى تحمل سختیهاى جنگ و کاستن دشواریها از پیامبر(ص) پیشقدم بودند. رهبرى حق در نظام اسلامى، داراى جایگاهى رفیع و مسلمانان وظیفه دار ایثارو فداکارى براى او هستند.
تحمل هر سختى (تشنگى، رنج، گرسنگى و تعرض و ضربه زدن به دشمن) در راه خدا، عمل صالح و داراى اجر است. تحمل کمترین دشوارى در راه خدا، داراى پاداشى نزد خداوند است. گام نهادن مؤمنان در هر میدان و زمینه اى که خشم کافران را به دنبال داشته باشد، عمل صالح و داراى اجر است. دفاع از جان پیامبر(ص) و تحمل سختى در راه اطاعت از آن حضرت، حرکت در راه خدا و عمل صالح است. تعلل در انجام وظایف دینى، با توجّه به مأجور بودن کمترین تلاش و رنج انسان در راه خدا، شایسته نیست.
ارزشمندى تحمل رنج و سختى، منوط به در راه خدا بودن آن است. شمرده شدن سختیها و رنجها در آیه و ترغیب مؤمنان به تحمل آنها، بیانگر این حقیقت است که حرکت در راه دین دربردارنده رنج و زحمت مى باشد و ایمان واقعى، مستلزم تحمل آن است. جهاد و تحمل رنج و سختى در راه خدا، احسان و داراى پاداش از سوى خداست.
حرکت مؤمنان به سوى جنگ تبوک، برانگیزنده خشم کافران بود. با توجّه به اینکه این بخش از آیات در مورد جنگ تبوک است، برداشت فوق استفاده مى شود.
اجر و پاداش عمل نیک مؤمنان، در پیشگاه الهى محفوظ بوده و ضایع نخواهد شد. همه حرکتهاى دینى، حتى مبارزه و جهاد، در راه سازندگى و احسان به جامعه بشرى است. جان فشانى و تحمل هر گونه سختى (تشنگى، گرسنگى و حرارتهاى جبهه جنگ) در راه خدا، از نشانه ها و اوصاف محسنان است. ایمان و آگاهى به پاداش الهى، زمینه عدم تخلف از وظایف دشوار دینى است. کسب پیروزى در راه خدا، همانند تحمل مشکلات، عمل صالح و داراى اجر است. برداشت فوق بر این اساس است که مراد از جمله «لا ینالون من عدو نیلاً» مى تواند دستیابى به پیروزى بر دشمن باشد.
[ویرایش]
«مَا کَانَ»: صحیح نیست. درست نیست.
«لا یَرْغَبُوا بِأَنفُسِهِمْ عَن نَّفْسِهِ»: جان خود را از جان او عزیزتر و با ارزش‌تر ندانند. از بذل جان خود در راه حفظ جان او دریغ نکنند.
«ظَمَأٌ»: تشنگی.
«نَصَبٌ»: خستگی.
«مَخْمَصَةٌ»: گرسنگی.
«لا یَطَأُونَ»: گام نمی‌گذارند. پای نمی‌نهند.
«مَوْطِئاً»: جای گام. قدمگاه.
«لا یَطَأُون مَوْطِئاً»: مراد این است که گامی به جلو برنمی‌دارند و وارد مکانی نمی‌شوند، مگر این که ... «لا یَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَیْلاً»: صدمه‌ای به دشمن نمی‌رسانند و اسیر و غنیمتی از ایشان نمی‌گیرند، و ...
